کار نکردن شکم، سفت شدن شکم و دیگر علائم یبوست در نوزادان، مشکلی است که در ۱۵ درصد از نوزادان دیده می شود. این عارضه هم مثل اسهال نوزادان، اغلب بدون عارضه بوده و بدون درمانهای پزشکی برطرف می شود.
اما در صورت بروز علائمی مثل تب یا استفراغ، برای تشخیص علت یبوست نوزادان و درمان آن باید به پزشک مراجعه کنید. پیشنهاد می کنیم برای آشنایی با علت و روشهای درمان قطعی یبوست نوزادان، این مطلب را تا انتها بخوانید. برای دسترسی سریع به تیترها می توانید از فهرست زیر استفاده کنید.
آشنایی با یبوست در نوزادان
نوزادان شیر خوار می توانند بیشتر مواد غذایی در شیر مادر را به راحتی جذب کنند و برای همین ممکن است تا چند روز نیازی به دفع مدفوع نداشته باشند. این حالت را نمی توان یبوست در نظر گرفت و کاملاً عادی است.
اما نوزادان شیر خشکی برای ۳ تا ۴ بار در روز دفع مدفوع دارند و اگر یکی دو روز پوشک شان را کثیف نکنند، احتمال یبوست وجود دارد.
چطور متوجه یبوست نوزادان شویم؟
تعداد دفعات یا زور زدن موقع دفع مدفوع، ملاک مناسبی برای یبوست نوزادان نیست. بلکه با توجه به موارد زیر می توانید متوجه شوید که فرزندتان دچار یبوست شده است یا نه:
- نوع غذای کمکی یا شیری که خورده
- میزان فعالیت نوزاد
- سرعت هضم غذا و حرکات روده ای
- شکل و حالت مدفوع
- سن نوزاد
همچنین، آشنایی مادران جوان با علائم یبوست در نوزادان می تواند به تشخیص خانگی این عارضه کمک زیادی کند.
مهمترین علائم یبوست در نوزادان
مثل کودکان و بزرگسالان، مهمترین علامت یبوست نوزادان، سفت، کوچک و گوله ای بودن مدفوع است. دیگر علائم یبوست در نوزادان عبارتند از:
- مدفوع خونی (نشانه پارگی جزئی دیواره مقعد)
- مدفوع با بوی بد
- دفع نشدن مدفوع در نوزادان شیرخوار برای حدود یک هفته
- کار نکردن شکم نوزاد شیرخشکی به مدت دو تا سه روز
- نفخ شدید
- باد شکم
- بی اشتهایی
- دفع مدفوع همراه با گريه، درد و زور زدن
- سفتی شکم
نکته مهم: نوزادان شیرخواری که بعد از چند دقیقه زور زدن می توانند مدفوع نرمی دفع کنند، دچار یبوست نیستند. بلکه مشکل آنها ضعیف بودن عضلات شکم است.
علت یبوست نوزادان چیست؟
به گفته دکتر فهمیه شاهمیری، متخصص نوزادان و اطفال، علت یبوست نوزادان می تواند مربوط به یکی از موارد زیر باشد:
مصرف غذاهای فاقد فیبر
اغلب نوزادانی که برای اولین بار با غذاهای جامد مثل فرنی غلات تغذیه می شوند، یبوست را تجربه می کنند. چون این غذاها فاقد فیبر کافی بوده و هضم آنها متفاوت و سخت تر از شیر مادر است. بعد از مدتی، سیستم گوارشی این نوزاد یاد می گیرد که چطور غذاهای جامد را نیز هضم کند.
نوع رژیم غذایی
مصرف غذاهایی که هضم آنها طول می کشد، مثل غلات (برنج، گندم، …)، سیب زمینی، موز، نان سفيد، لبنیات (ماست و پنیر) منجر به یبوست نوزادان می شود. چون این غذاها سنگین هستند و باعث کاهش حرکات روده نوزاد و سفت شدن مدفوع می شوند.
تغذیه با شیر خشک
نوزادانی که فقط شیر مادر می خورند، هر یکی دو روز نیاز به دفع مدفوع دارند. اما نوزادان شیرخشکی یا نوزادانی که در کنار شیر مادر، شیر خشک هم می خورند، به دلیل ترکیبات این نوع شیر دچار یبوست می شوند.
توجه: تغییر نوع شیر خشک در بعضی از شیرخواران می تواند علت یبوست در نوزادان باشد.
برخی بیماریها
گاهی ممکن است نوزادان به دلیل وجود برخی بیماریها دچار یبوست شوند. برخی از این بیماریها عبارتند از:
- کم کاری یا پرکاری غده تیروئید
- مشکلات عصبی مثل فلج مغزی
- دیابت
- مسمومیت های غذایی مثل بوتولیسم
- نقص های مادرزادی یا مشکلات عملکردی روده ها یا مقعد
- مگالوبلاستیک (نوعی کم خونی)
- سيستيک فيبروزيس (نوعی اختلال ژنتیکی در پوشش مخاط اندام هایی مثل روده)
- اختلالات متابولیکی (سوخت و ساز بدن و جذب غذا)
- برفک دهانی
البته مشکلات ساده ای مثل سرما خوردگی، عفونت گلو یا گوش هم می تواند منجر به یبوست در نوزادان شود. برای درمان قطعی یبوست نوزادان در این موارد باید این بیماریها حتما زیر نظر متخصص نوزادان کنترل یا درمان شود.
کم آبی بدن
نوزادانی که فقط شیر می خورند و مصرف آب و مایعات آنها کم است، به دلیل کاهش آب بدن به خصوص در فصل گرما یا موقع دندان در آوردن دچار سفتی مدفوع می شوند. چون، روده ها برای حفظ آب بدن، سعی می کنند آب بیشتری از مدفوع جذب کنند.
آلرژی
گاهی ممکن است علت یبوست نوزاد یک ماهه یا بزرگتر، حساسیت به بعضی از ترکیبات شیر خشک یا مشکل در هضم آنها باشد.
عوارض جانبی برخی داروها
مصرف داروهای زیر می تواند علت یبوست نوزادان باشد:
- داروهای مسکن مثل ايبوپروفن یا استامينوفن
- مکمل های آهن
- داروهای آنتی بیوتیکی
علاوه بر مواردی که در بالا به آنها اشاره شد، کار نکردن شکم نوزادان معمولا در اثر کاهش حرکات روده رخ می دهد.
برای تشخیص علت و درمان یبوست نوزاد خود در تهران می توانید به مطب دکتر فهیمه شاهمیری، متخصص نوزادان مراجعه کنید. جهت رزرو نوبت با شماره ۰۹۳۶۶۶۶۲۰۳۰ تماس گرفته یا از سایت ایشان نوبت اینترنتی دریافت کنید.
علت یبوست نوزادان شیرخشکی
شیر مادر با داشتن ترکیباتی مثل چربی، پروتئین، فیبر و آب از یبوست نوزادان جلوگیری می کند. اما مصرف شیر خشک به دلایل زیر باعث سفت و سبز شدن مدفوع می شود:
- نوع پروتئین های شیر خشک
- فیبر کم
- کاهش حرکات روده
- حجیم شدن مدفوع
همچنین هضم شیر خشک برای روده ها سخت تر از شیر مادر است.
آیا یبوست نوزاد خطرناک است؟
معمولا عوارض یبوست نوزادان جدی نیست. اما عدم درمان این عارضه می تواند منجر به مشکلات زیر شود:
- بواسیر
- خونریزی مقعد (به دلیل فشار یبوست)
- کم خونی و ضعف نوزاد
اما مهمترین خطرات یبوست در نوزادان، عدم درمان بیماریهای مزمنی است که باعث یبوست در نوزادان شده است.
زمان مراجعه به پزشک برای درمان کار نکردن شکم نوزاد
معمولا یبوست نوزادان خودبخود یا با درمانهای خانگی بهبود می یابد. اما اگر روشهای درمان خانگی یبوست نوزادان موثر نباشد و یا علائم زیر ایجاد شود، باید سریعتر به متخصص نوزادان مراجعه کنید:
- تب
- درد
- گیجی
- استفراغ
- ضعف و بی حالی نوزاد
- وزن نگرفتن
- یبوست مکرر یا طولانی
اگر ۵-۶ روز است که نوزاد دفع مدفوع نداشته هم باید به متخصص مراجعه کنید.
روشهای درمان فوری یبوست نوزادان
به گفته خانم دکتر شاهمیری، متخصص نوزادان با توجه به علت یبوست و سن نوزاد از روشهای زیر برای درمان کار نکردن شکم و جلوگیری از عوارض یبوست نوزادان استفاده می کند:
ورزش
انجام برخی ورزش ها مثل حرکت دوچرخه می تواند به درمان کار نکردن شکم نوزاد و سفتی شکم او کمک کند. چون این تمرینات می توانند سرعت حرکات روده را بیشتر کنند.
تمرین دوچرخه: نوزادتان را به پشت بخوابانید و به آرامی پاهای او را با حرکات دایره ای، مثل رکاب زدن دوچرخه حرکت دهید. همچنین می توانید پاهای او را به سمت شکم جمع و باز کنید.
تغییر رژیم غذایی
ایجاد تغییرات زیر در تغدیه نوزاد می تواند به درمان سریع یبوست نوزادان شیرخوار (بالای ۶ ماه) کمک کند:
- پوره غذاهای فیبردار برای حجیم شدن مدفوع (گندم، جو، نخود فرنگی، نان و غلات سبوس دار، …)
- سبزیجات، میوه های پر فیبر (آلو، هلو یا سیب بدون پوست)
- آبمیوه های طبیعی (سیب یا گلابی) یا حاوی نوعی شیرین کننده به نام سوربیتول (آبمیوه های خیلی غلظ و شیرین را حتما با آب رقیق کنید)
- دادن آب جوشیده برای چندین بار در طول روز
- تغییر نوع شیر خشک (برای درمان یبوست نوزادان شیرخشکی)
- تغییر نوع رژیم غذایی مادر (در صورتی که تغذیه مادر عل یبوست در نوزادان است)
نکته خیلی مهم: برای درمان یبوست نوزاد زیر ۶ ماه یا درمان یبوست نوزادان تازه متولد شده که فقط باید با شیر تغذیه شوند، نباید سر خود به او غذا بدهید. درمان این نوزادان باید زیر نظر پزشک باشد.
دارو درمانی
گاهی لازم است متخصصان برای درمان قطعی یبوست نوزادان، داروهای زیر را تجویز کنند:
- شیاف مقعدی گلیسرین (در صورت خونی بودن مدفوع)
- داروهای مُلیِن خوراکی (برای درمان یبوست نوزادان شیرخوار بالای ۶ ماه)
توجه داشته باشید که هرگز نباید برای درمان فوری یبوست نوزادان از داروهای مسهل، روغن های معدنی یا تنقیه (تزریق آب به مقعد) استفاده کنید.
ماساژ شکم
برای افزایش حرکت روده ها و درمان کار نکردن شکم نوزادان می توانید چند بار در روز با ملایمت، زیر معده نوزاد را ماساژ دهید. موقع ماساژ باید معده او خالی باشد.
ماساژ شکم نوزاد برای درمان یبوست: ابتدا دست خود را با روغنهای طبیعی چرب کنید یا نوزاد را در تشت آب گرم قرار دهید. سپس با حرکات دایره ای شکل در جهت عقربه های ساعت، زیر معده (شکم نوزاد) را ۵ تا ۱۰ دقیقه ماساژ دهید.
درمان یبوست نوزاد یک ماه شیرخشکی
برای درمان نوزادانی که شیر خشک می خورند و زیر ۶ ماه دارند، می توانید کارهای زیر را انجام دهید:
- عوض کردن نوع شیر خشک
- نصف کردن حجم شیر و دو برابر کردن دفعات شیردهی برای کمک به هضم راحتتر شیر خشک
برای درمان یبوست نوزادان در تهران می توانید از تخصص دکتر فهیمه شاهمیری، متخصص نوزادان و اطفال بهره مند شوید. جهت رزرو نوبت با شماره ۰۹۳۶۶۶۶۲۰۳۰ تماس بگیرید یا از سایت ایشان نوبت اینترنتی دریافت کنید.
جمع بندی
کاهش دفعات دفع مدفوع و سفت و تکه ای شدن آن مهمترین علائم یبوست در نوزادان هستند که اغلب با شروع تغذیه با غذاهای جامد و یا دادن شیر خشک بروز می کنند.
برای حل این مشکل، پزشکان با توجه به علت یبوست نوزادان تغییر در رژیم غذایی، مصرف بیشتر مایعات و شیر، مصرف برخی داروها، ماساژ درمانی و ورزش را به والدین توصیه می کنند.
اما اگر علت یبوست نوزادان یکی از بیماریهای مزمن یا مادرزادی باشد، برای درمان قطعی یبوست نوزادان باید حتما علت دقیق یبوست نوزاد تشخیص داده شده و تحت درمان قرار بگیرد.
سوالات رایج درباره یبوست نوزادان
متداول ترین سوالاتی که در مورد علت یبوست نوزادان و روشهای درمان قطعی آن پرسیده می شوند، عبارتند از:
برای یبوست نوزاد چی خوبه؟
اگر نوزادتان بالای ۶ ماه دراد، موارد تغذیه ای که در بالا اشاره کردیم را حتما رعایت کنید. برای درمان یبوست نوزادان نارس نیز باید طبق توصیه های پزشک او عمل کنید.
برای درمان یبوست نوزاد زیر ۶ ماه که شیر خشک می خورد، چه کار کنیم؟
برای درمان سریع یبوست نوزادان شیرخشکی، می توانید نوع شیر خشک او را عوض کنید. اگر به تازگی نوع شیر خشک او تغییر کرده، در صورت امکان به شیر خشک قبلی برگردید یا مدتی زمان بدهید تا به شیر خشک جدید عادت کند.
آیا راهی برای پیشگیری از یبوست نوزادان وجود دارد؟
بله. می توانید تغذیه او را با غذاهایی مثل موز و برنج که کم فیبر هستند، شروع نکنید. به جای آن پوره گلابی یا آلو را امتحان کنید. همچنین تا حد ممکن به او شیر خودتان، آب جوشیده و آبمیوه های طبیعی بدهید.
خطر یبوست در چه نوزادانی بیشتر است؟
هر چقدر زودتر از ۶ ماهگی، غذای کمکی را شروع کنید، احتمال یبوست نوزاد بیشتر می شود. نوزادانی هم که به جای پوره، غذا خوردن را با غذاهای جامد شروع می کنند یا شیر خشک می خورند نیز بیشتر در معرض یبوست هستند.
اگر سوالی درباره یبوست نوزادان و روشهای درمان سریع آن دارید، در بخش نظرات می توانید آنها را بپرسید.
