علت اسهال و استفراغ در کودکان + درمان سریع

اسهال و استفراغ ویروسی کودکان یک بیماری رایج است که بیشتر در فصول گرم سال شیوع دارد. این عارضه با درجات مختلف از خفیف گرفته تا شدید در کودکان بروز می کند. درجات شدید اسهال و استفراغ می تواند منجر به بستری شدن یا حتی مرگ کودک شود.
ما در این مقاله به علت اسهال و استفراغ کودکان خواهیم پرداخت و در پایان شما را با روشهای درمان اسهال و استفراغ در کودکان آشنا می کنیم. پس تا پایان این مطلب همراه ما باشید. برای دسترسی سریع به تیترها می توانید از فهرست زیر استفاده کنید.

علائم اسهال و استفراغ در کودکان

بسته به خفیف یا شدید بودن اسهال و استفراغ در کودکان، شدت علائم و طول مدت بروز آنها متفاوت است. شایع ترین این علائم عبارتند از:

• استفراغ به مدت یکی دو روز یا گاهی بیشتر
• اسهال به شکل مدفوع شل، آبکی یا نیمه جامد به مدت ۱ الی ۲ هفته
• زرد شدن سفیدی چشم و خشکی آن
• تب بالا در کودکان به مدت چند روز (در صورت بروز اسهال و استفراغ ویروسی کودکان)
• مدفوع خونی یا با بوی خیلی بد
• خواب آلودگی و بیحالی
• بی اشتهایی
• کاهش وزن ناگهانی
• درد شکم

بیشتر بخوانید: علائم سینوزیت در کودکان

علت اسهال و استفراغ کودکان چیست؟

به گفته دکتر فهیمه شاهمیری، متخصص نوزادان و کودکان، عوامل زیر در ایجاد اسهال و استفراغ کودکان نقش مهمی دارند:

گاستروآنتریت

ابتلا به عفونتهای ویروسی و مسمومیت غذایی شایع ترین علت اسهال و استفراغ ویروسی در کودکان است. رایج ترین نوع این عفونتها، گاستروآنتریت نام دارد که به روشهای زیر به کودکان منتقل می شود:

• خوردن غذای آلوده یا غذایی که خوب نگهداری نشده (مسمومیت غذایی)
• آماده کردن غذا با دستهای آلوده (به خصوص توسط والدین مبتلا به مسمومیت غذایی)
• نوشیدن آب آلوده به گاستروآنتریت ویروس ها
• غذا خوردن با دستهای کثیف

علائم اسهال و استفراغ ویروسی در کودکان، به طور ناگهانی بروز می کند و بعد از یکی دو روز نیز بلافاصله برطرف می شود.

باکتریها

وجود برخی از باکتری ها باعث بروز مسمومیت های شدید غذایی می شود. این مسمومیت ها با مشکلات گوارشی شدید، تب بالا و کم آبی بدن همراهند. کامپیلو باکتر، سالمونلا و اشرشیا کُلای برجسته ترین نمونه های این باکتریها هستند.

انگل های روده ای

شایعترین انگل روده ای، ژیاردیا نام دارد. این انگل بیشتر بین بچه های مهد کودکی منتقل می شود که با اسباب بازی های یکدیگر در تماس هستند. روشهای انتقال این انگل عبارتند از:

• دست های آلوده
• خوردن آب و خوراکی های آلوده به ژیاردیا
• استفاده از دستشویی آلوده ای که فرد مبتلا به انگل های روده ای از آن استفاده کرده است.

برخی بیماریها

برخی از بیماریها نیز می توانند باعث استفراغ و اسهال در کودکان شوند. مثلا:

• رفلاکس مری و معده
• چسبندگی و انسداد روده (علت استفراغ های مکرر کودک)
• مننژیت (التهاب غشای محافظ مغز یا نخاع)
• عفونت های ادراری، گوارشی، تنفسی یا عفونت گوش
• سندرم استفراغ دوره ای یا سیکلی
• حساسیت به بعضی از غذاها
• سرفه های طولانی و مزمن کودکان و سینه پهلو یا سرماخوردگی هایی که باعث سرفه شدید و خلط می شوند.

به علاوه مصرف نوشیدنی های شیرین، گریه بیش از حد و طولانی و یا خوردن مواد مضر (مواد شیمیایی، مخدرها و داروها) نیز می تواند علت بروز علائم اسهال و استفراغ در کودکان باشد.

بیشتر بخوانید: همه چیز درباره اسهال نوزادان و درمان سریع آن

عوارض و پیامدهای اسهال و استفراغ کودکان

در صورتی که اسهال و استفراغ کودک شدید باشد و درمان های لازم صورت نگیرد، بدن کودک دچار کم آبی شده و در معرض خطر مرگ قرار می گیرد. علائم کم آبی بدن عبارتند از:

• کاهش حجم و دفعات ادرار
• تیره شدن رنگ ادرار (زرد خیلی پر رنگ)
• تشنگی
• بی اشتهایی
• خشکی دهان، پوست و چشم ها
• کاهش وزن سریع

کودکانی که دچار کم آبی بدن هستند، معمولا بی تحرک، بی حال و خواب ‌آلود به نظر می رسند.

برای جلوگیری از عوارض اسهال و استفراغ کودکان و درمان آن، شما هم می توانید از تخصص دکتر فهیمه شاهمیری، متخصص نوزادان و کودکان در این زمینه بهره مند شوید. برای رزرو نوبت می توانید با شماره ۰۹۳۶۶۶۶۲۰۳۰ تماس بگیرید یا از سایت ایشان نوبت اینترنتی دریافت کنید.

چه موقعی باید به پزشک مراجعه کنید؟

در کودکان بالای دو سال اگر بیشتر از ۲۴ ساعت، شاهد علائم زیر بودید، حتما برای جلوگیری از دفع آب و املاح بدن فرزندتان، باید سریعتر به پزشک متخصص اطفال مراجعه کنید:

• استفراغ خونی یا سبز رنگ
• مدفوع خونی یا با بوی بد
• شکم درد شدید کودک
• اختلال در بلع
• عدم تعادل موقع راه رفتن
• تب طولانی
• کم بودن حجم ادرار
• تغییر رنگ پوست و چشم ها
• استفراغِ داروهایی که کودک خورده
• ضعف عضلانی و شلی پاها
• بستن چشم ها

همچنین اگر کودکی بیشتر از ۶ بار در طول روز مدفوع آبکی داشته باشد یا بیش از ۳ بار در روز استفراغ کند، باید سریعتر توسط متخصص اطفال یا اورژانس بیمارستانها ویزیت شود.

روشهای درمان اسهال و استفراغ در کودکان

به گفته خانم دکتر شاهمیری، برای درمان فوری ویروس اسهال و استفراغ در کودکان پیش از هر چیزی باید آب از دست رفته بدن را تامین کرد. به همین منظور، متخصصان برای درمان اسهال و استفراغ کودکان از روشهای زیر استفاده می کنند:

محلول خوراکی ORS

او آر اس (ORS) یک پودر یا محلول خوراکی حاوی آب، نمک و قند است که برای تامین آب و مواد معدنی مورد نیاز بدن تجویز می شود. برای مصرف او آر اس حتما موارد زیر را در نظر بگیرید:

۱- بهتر است ORS یکدفعه مصرف نشود و با مقدار کم و فواصل زمانی کوتاه خورده شود.

۲- زمانی که استفراغ بچه ها قطع شد، می توانید ORS بیشتری به آنها بدهید.

۳- بخصوص اگر فرزندتان استفراغ می کند، باید هر چند دقیقه یک قاشق کوچک از محلول به او بخورانید. بعد کم کم مقدار آن را بیشتر کنید.

۴- اگر کودکتان او آر اس را بعد از خوردن بالا می آورد، نیم ساعت یا یک ساعت صبر کنید و بعد به او چند قطره او آر اس بدهید.

۵- کودکی که استفراغ نمی کند، برای رفع عوارض اسهال می تواند حجم بیشتری او آر اس بخورد.

در کنار ORS بهتر است مایعات بدون شکر و گاز را نیز به کودکتان بدهید؛ مثل سوپ آبکی، آب گوشت، …

جایگزین های او آر اس

طعم محلول ORS برای بعضی از بچه ها خوشایند نیست و آن را نمی خورند. در چنین مواردی می توانید به یکی از  شکل های زیر، بچه ها را تشویق به خوردن آن کنید:

• محلول را به شکل یخمک فریز کنید تا رغبت کودکتان برای خوردن آن بیشتر شود.
• طعم های مختلف را امتحان کنید.
• محلول را با قطره دارو یا قاشق چای خوری به فرزندتان بدهید.

عوارض مصرف او آر اس

مصرف او آر اس هیچ عارضه و خطر جانبی ندارد. فقط ممکن است کودکانی که قاشق قاشق این محلول را می خورند کمی دچار ناراحتی معده شوند.

دارو درمانی

برای درمان اسهال و استفراغ عفونی کودکان نباید داروهای ضد اسهال و استفراغ مثل دیفنوکسیلات مصرف شود. چون جلوی دفع میکروب های دستگاه گوارشی را می گیرند.

برای درمان اسهال و استفراغ عفونی نیازی به مصرف آنتی بیوتیک نیست و حتی در مواردی مصرف این داروها باعث تشدید علائم اسهال می شود. اگر دارویی لازم باشد، پزشک برایتان تجویز می کنند و نباید سر خود به بچه ها دارو بدهید.

رژیم غذایی مناسب برای اسهال و استفراغ کودکان

باید رژیم غذایی زیر را رعایت کنید تا اسهال و استفراغ کودکتان بدتر نشود:

• پرهیز از مصرف غذاهای خیلی شیرین، آبمیوه های قندی و غیر طبیعی، چای، نبات، …
• مصرف نان، لعاب برنج، سوپ، موز، اسفناج و سبزیجات، گوشت و حبوبات
• پرهیز از مصرف غذاهای چرب و پرکالری

نباید غذاهای تقویتی سنگین مثل عصاره گوشت به فرزندتان بدهید، چون باعث تشدید استفراغ در کودکان می شود.

جراحی

در مواردی که چسبندگی روده ها و انسداد آنها علت استفراغ کودک است، برای جلوگیری از کم آبی بدن و سوء تغذیه کودک، باید انسداد روده ها با عمل جراحی برطرف شود.

درمان اسهال و استفراغ ویروسی خفیف در کودکان

اسهال و استفراغ خفیف در کودکان بعد از چند روز برطرف می شود. اما لازم است برای درمان آن از روشهای زیر استفاده کرد:

• مصرف مایعات
• سرم های خوراکی حاوی سدیم و پتاسیم
• پرهیز از مصرف آبمیوه ها و نوشابه های قندی

زمانی که فرزندتان دیگر استفراغ نمی کند، باید همراه سرم های خوراکی، کم کم به او غذاهای معمولی مثل برنج، سیب زمینی و گوشت بدهید.

درمان اسهال و استفراغ شدید در کودکان

قطع مصرف غذا و مایعات برای جلوگیری از اسهال و استفراغ خطرات جدی برای کودک به دنبال دارد. اما برای درمان اسهال و استفراغ شدید در کودکان، ممکن است لازم باشد کودک بیشتر از ۲ ساعت چیزی نخورد. برای جلوگیری از خطرات بی آبی بدن، برای کودک سرم تجویز می شود. درمان های دیگر عبارتند از:

• مصرف سوپ یا نوشیدنی های بدون گاز و شفاف
• آب میوه هایی که ۵۰% آنها آب است
• پرهیز از مصرف آب خالص (چون حاوی املاح و مواد مغذی نیست)
• پرهیز از مصرف نوشابه های گازدار یا قندی
• بستری شدن و تزریق سرم

همچنین ممکن است با توجه به نتیجه آزمایش مدفوع، برای فرزندتان آنتی بیوتیک نیز تجویز شود.

برای درمان اسهال و استفراغ کودکان، شما هم می توانید از سالها تجربه دکتر فهیمه شاهمیری، متخصص نوزادان و کودکان بهره مند شوید. برای رزرو نوبت می توانید با شماره ۰۹۳۶۶۶۶۲۰۳۰ تماس بگیرید یا نوبت اینترنتی از سایت ایشان دریافت کنید.

درمان اسهال و استفراغ در کودکان در منزل

درمانهای خانگی و پرستاری درست، در کنار روشهای دیگر درمانی می تواند به درمان سریع اسهال و استفراغ کودکان و جلوگیری از تشدید علائم آنها کمک کند. مهمترین نکات مربوط به درمان خانگی اسهال و استفراغ کودکان عبارتند از:

۱- رژیم غذایی عادی را حتما برای فرزندتان در نظر بگیرید و نیاز به رژیم خاصی نیست.

۲- تهیه غذاهای ساده ای که قبلا فرزندتان خورده، بهتر از آماده کردن غذاهای جدیدی است که تا به حال امتحان نکرده است.

۳- به جای سرم های خوراکی از محلول های خانگی که دوز نمک آنها ممکن است زیاد یا کمتر از حد استاندارد باشد، به هیچ عنوان استفاده نکنید.

۴- تا ۲۴ ساعت به کودک غذاهای سفت ندهید. زمانی این کار را شروع کنید که فرزندتان ۸ ساعت بدون استفراغ بوده است.

روشهای پیشگیری از اسهال و استفراغ کودکان

با رعایت نکات زیر توسط خود و فرزندانتان می توانید از انتقال ویروسها، باکتریها و مسمومیت های غذایی جلوگیری کنید:

۱- شستشوی دستها با آب و صابون قبل و بعد از دست زدن به مواد غذایی خام مثل گوشت، قبل از غذا خوردن، بعد از پاک کردن بینی یا دست زدن به زباله ها و سطوح کثیف، بعد از دستشویی، …

۲- واکسیناسیون برای مقابله با عفونتهای شدید روتا ویروس و هپاتیت A

۳- تمیز کردن سطوح با آب و مواد شوینده

۴- استفاده از حوله شخصی و به اشتراک نگذاشتن وسایل شخصی با دیگران

در صورت امکان می توانید توالت فرد مبتلا به اسهال را از دیگران جدا کنید تا از شیوع میکروبهای بیماری زا جلوگیری شود.

پیشگیری از مسمومیت غذایی در کودکان

برای جلوگیری از عفونت های گوارشی و مسمومیت غذایی کودکان موارد زیر را حتما رعایت کنید:

• گوشت را کاملا بپزید.
• شیر غیر پاستوریزه به کودک ندهید.
• غذا را در ظروفی که گوشت خام در آنها بوده، نگهداری نکنید.

جمع بندی

مسمومیت غذایی، عفونت های ویروسی و عدم رعایت بهداشت رایجترین علت اسهال و استفراغ در کودکان هستند. اگر اسهال و استفراغ ویروسی کودکان شدید باشد، باید بستری شوند و سرم دریافت کنند تا آب بدنشان به حد نرمال برسد.

در غیر اینصورت خطر مرگ کودک را تهدید می کند. چون سریع ترین راه درمان اسهال و استفراغ، تامین آب بدن است. بنابراین مصرف محلول ORS و مایعات دیگر برای درمان سریع اسهال و استفراغ کودکان اهمیت دارد.

در ضمن، استفاده از داروهای ضد اسهال و آنتی بیوتیک برای درمان اسهال و استفراغ کودکان در اغلب موارد ممنوع است. چون این داروها مانع خروج ویروسها و عفونت از بدن و تشدید علائم کودک می شوند.

پرسش و پاسخ اسهال و استفراغ ویروسی کودکان

معمولا در مورد اسهال و استفراغ ویروسی کودکان، سوالات زیر از متخصصان اطفال پرسیده می شود:

علت اسهال و استفراغ کودک چطور تشخیص داده می شود؟

ابتدا سوالاتی در مورد تعداد دفعات استفراغ، دفع مدفوع و شل یا نیمه جامد بودن آن پرسیده می شود. در صورت لزوم ممکن است آزمایش هایی مثل تست خون، کشت مدفوع، … نیز تجویز شود.

درمان اسهال و استفراغ خفیف در کودکان چقدر طول می کشد؟

معمولا بعد از ۴۸ تا ۷۲ ساعت علائم کودک برطرف می شود. هر چند که ممکن است علائمی مثل مدفوع آبکی تا یک هفته همچنان ادامه یابد.

تا چه زمانی باید کودکی که اسهال گرفته، در منزل استراحت کند؟

تا زمانی که علائم کودک کاملا بهبود نیافته باید در خانه بماند و  برای جلوگیری از شیوع اسهال و استفراغ او را به مهد کودک نفرستید.

اگر سوالی درباره علت اسهال و استفراغ در کودکان و روشهای درمان سریع آن دارید، در بخش نظرات می توانید آنها را بپرسید.