زردی نوزادان (neonatal jaundice) یک مشکل شایع است که خطرناک بودن یا نبودن آن بستگی به شدت زردی نوزاد دارد. در صورت بالا بودن میزان زردی، باید به دنبال سریع ترین راه درمان زردی نوزادتان باشید تا دچار مشکل نشود.
در این مقاله دکتر فهمیه شاهمیری، متخصص نوزادان و اطفال، شما را با علت زردی نوزادان آشنا می کرده و در ادامه به روشهای درمان یرقان نوزادی می پردازند. پس حتما تا پایان این مطلب همراه ما باشید.
آشنایی با مهمترین علائم زردی نوزاد
زردی پوست اصلی ترین علامت یرقان نوزادی است که در یک تا پنج روز اول تولد نوزاد خود را نشان می دهد. زردی ابتدا در صورت، دهان و سفیده چشم ها ظاهر می شود. اگر زردی شدید باشد، زردی پوست به نقاط دیگر بدن مثل گردن، قفسه سینه، کف دستها و پاهای نوزاد نیز گسترش می یابد.
سایر علائم یرقان نوزادی
یرقان نوزادان علاوه بر زردی پوست با علائم دیگری نیز همراه است، مثلا:
- ادرار به رنگ زرد تیره به جای بی رنگ بودن آن
- زرد یا نارنجی نبودن رنگ مدفوع
- قوس برداشتن گردن یا بدن به عقب
- گریه بلند و کج خلقی
- کاهش وزن بعد از تولد
علت زردی نوزدان چیست؟
اصلی ترین علت یرقان نوزادان تجمع ترکیباتی در خون به نام بیلی روبین است که در نتیجه ی تخریب و شکستن گلبولهای قرمز تولید می شود.
چون کبد نوزاد کاملاً رشد نکرده، نمی تواند بیلی روبین اضافی را به خوبی تصفیه و از راه دستگاه گوارش یا ادرار دفع کند. به همین علت تجمع بیلی روبین باعث زرد شدن پوست و بروز دیگر علائم زردی در نوزادان می شود. البته زردی به دلایل دیگری نیز رخ می دهد که بستگی به نوع زردی دارد.
انواع زردی نوازدان و علت آن
چندین نوع زردی وجود دارد که به یکی از شکل های زیر در نوزاد بروز می کند:
زردی فیزیولوژیک
زردی فیزیولوژیک کاملا طبیعی است و ۶۰ درصد نوزادان از ۲۴ ساعت بعد از تولد تا چند روز بعد دچار آن می شوند. زردی فیزیولوژیک در روز سوم و چهارم بعد از تولد نوزاد شدت بیشتری پیدا می کند.
این نوع زردی اغلب بعد از دو هفتگی نوزاد، بدون نیاز به درمان و بدون هیچ عارضه ای برطرف می شود. چون در این سن، کبد توانایی بیشتری برای دفع بیلی روبین اضافی از راه ادرار و مدفوع دارد.
نکته مهم: در بعضی مواقع، میزان زردی نوزاد بالا است و علائم زردی بعد از ۲۴ ساعت تشدید می شود. در این صورت زردی عادی نیست؛ بلکه به عنوان یک بیماری نیاز به درمان فوری دارد.
زردی شیر مادر
بسیاری از نوزادان که با شیر مادر تغذیه می کنند، طی ۷ تا ۱۱ روزگی دچار «زردی شیر مادر» می شوند. این نوع زردی چند هفته تا چند ماه ادامه دارد. علت این نوع زردی هنوز به طور دقیق مشخص نیست. اگر میزان زردی نوزاد زیاد باشد، ممکن است لازم باشد برای یکی دو روز (تا زمان کاهش زردی) با شیر خشک تغذیه شود. در غیر این صورت می توانید به شیردهی ادامه دهید.
زردی پاتولوژیک
این نوع زردی از دو روزگی نوزاد شروع شده و به دلیل بروز برخی از بیماریهای زمینه ای رخ می دهد. مثلاً:
- کم کاری تیروئید
- ناسازگاری گروه خونی و یا RH مادر و جنین
- عفونت های ویروسی یا باکتریایی در خون یا مجرای ادرار
- اختلالات کبدی
- انسداد یا زخم شدن مجرا یا کیسه صفرا
- ناهنجاری گلبولهای قرمز
مشکلات آنزیمی مثل نقص گلوکز ۶ فسفات دهیدروژناز، سندرم گیلبرت و سندرم کریلگلر- نجار و گالاکتوزمی هم می تواند علت زردی پاتولوژیک نوزادان باشد.
ریسک فاکتورهای یرقان نوزادی
نوزادانی که تحت یکی از شرایط زیر متولد شده اند، بیشتر از دیگران در معرض زردی نوزادی هستند:
- نوزدان نارس
- نوزادانی که خواهر یا برادرشان دچار یرقان نوزادی شده
- خونریزی نوزاد موقع تولد
- ناسازگاری RH یا گروه خونی مادر و فرزند
- اختلالات متابولیک ارثی
برای تشخیص و درمان زردی نوزاد خود می توانید از تخصص دکتر فهیمه شاهمیری، متخصص نوزادان و کودکان در این زمینه بهره مند شوید. برای رزرو نوبت می توانید با شماره ۰۹۳۶۶۶۶۲۰۳۰ تماس بگیرید.
زردی نوزاد نارس
از هر ۱۰ نوزاد نارس، ۸ نوزاد دچار یرقان نوزادی می شود. چون کبد نوزادان نارس به خاطر تولد زودرس کمتر از نوزادان دیگر تکامل یافته و بیشتر نمی تواند بیلی روبین اضافی را دفع کند.
تفاوتهای زردی نوزاد نارس
زردی نوزادان نارس به جای روز سوم و چهارم، در روزهای پنجم تا هفتم بعد از تولد به اوج خود می رسد. همچنین رفع زردی آنها به جای دو هفتگی تا دو ماهگی طول می کشد.
زردی نوزاد چه خطراتی دارد؟
معمولا زردی نوزاد با کاملتر شدن کبد و کاهش میزان بیلی روبین در دو هفتگی، بدون هیچ عارضه یا درمانی برطرف می شود. اما اگر زردی بالاتر از حد مجاز زردی در نوزادان باشد و درمان نشود، خطرناک است. چون به دلیل تاثیر زردی بر مغز نوزادان مشکلات زیر رخ می دهد:
آنسفالوپاتی حاد بیلی روبین
در صورت زردی شدید، بیلی روبین به عنوان یک ماده سمی وارد مغز شده و منجر به آنسفالوپاتی حاد بیلی روبین می شود. این عارضه با مشکلات زیر همراه است:
- بی حوصلگی و گریه بلند نوزاد
- سخت بیدار شدن
- تب
- تغذیه ضعیف
- عقب برگشتن گردن و بدن نوزاد
عدم درمان به موقع این عارضه منجر به آسیب دیدگی جدی و دائمی مغز (سندروم کرنیکتروس) می شود.
سندروم کرنیکتروس (kernicterus)
کرنیکتروس، مهمترین عوارض زردی نوزادان است. این بیماری در اثر صدمات دائمی مغز به دلیل تاثیر زردی بر مغز نوزادان ایجاد می شود. این بیماری با مشکلات زیر همراه است:
- فلج مغزی
- برگشتن چشم ها به سمت بالا
- ناشنوایی
خوشبختانه این سندورم در بین نوزدان مبتلا به یرقان نادر است. چون والدین به موقع برای درمان زردی نوزاد اقدام می کنند.
روشهای تشخیص زردی نوزادان
تشخیص زردی نوزادان، سه روز بعد از تولد و به روشهای زیر انجام می شود:
- تشخیص زردی نوزاد بدون آزمایش خون: رنگ ادرار زرد باشد یا مدفوع کم رنگ باشد (زرد یا نارنجی نباشد)
- تشخیص زردی نوزاد از روی پوست: به آرامی انگشت خود را روی بینی یا پیشانی نوزاد فشار دهید. اگر بعد از برداشتن انگشت، جای آن زرد بود، نوزاد مبتلا به زردی است.
- تشخیص زردی نوزاد از چشم: زرد شدن سفیده چشم ها
- تشخیص زردی نوزاد با آزمایش خون: بررسی غلظت بیلی روبین با آزمایش خون
- تشخیص زردی نوزاد با دستگاه: بررسی غلظت بیلی روبین خون به کمک سنجش بازتاب نور از پوست نوزاد با دستگاه بیلی روبین سنج
توجه توجه: ممکن است تا چند هفته اول بعد از تولد، علائم زردی ظاهر نشود. به همین دلیل باید مراقب علائم یرقان باشید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنید؟
در صورت بروز مشکلات زیر لازم است برای برای جلوگیری عوارض زردی نوزاد فوری به متخصص نوزادان مراجعه کنید:
- زردتر شدن رنگ پوست و پیشرفت دیگر علائم زردی
- کاهش اشتها و وزن کودک
- طول کشیدن زردی فیزیولوژیک (بیش از سه هفته)
درمان قطعی زردی نوزادی
به گفته دکتر شاهمیری، زردی خفیف نیازی به درمان ندارد و نوزاد می تواند با شیر مادر تغذیه کند. بعد از دو هفته علائم زردی از بین می روند. اما اگر تست خون یا دستگاه، درجات بالای زردی را نشان دهند، فرزندتان به درمان نیاز دارد. سریع ترین راه درمان زردی نوزادان عبارتند از:
فوتوتراپی یا نوردرمانی
فوتو تراپی یک درمان قطعی زردی نوزادی است که با استفاده از دستگاه زردی انجام می شود. در این روش، برای درمان زردی نوزاد، پرتوهای فرابنفش دستگاه، بیلی روبین خون را به ترکیباتی تبدیل می کنند که برای کبد قابل تجزیه است. در نتیجه بیلی روبین اضافی می تواند به کمک کبد و از طریق ادرار و مدفوع از بدن نوزاد خارج شود. برای نور درمانی باید توجه داشته باشید که هرگز نوزاد را نزدیک پنجره یا زیر نور آفتاب نخوابانید.
تعویض خون
اگر زردی نوزاد به علت ناسازگاری خونی یا RH با مادر باشد، برای درمان قطعی زردی نوزادی باید خون نوزاد تعویض شود. این درمان باعث کاهش بیلی روبین و جایگزین شدن گلبولهای قرمز آسیب دیده می شود. برای درمان با این روش، خون نوزاد با یک لوله نازک از بدن او خارج و خون اهدایی جایگزین آن می شود. بعد از چند روز بستری شدن، نوزاد می تواند ترخیص شود.
درمان بیماریهای زمینه ای
اگر زردی نوزاد به دلیل یک بیماری زمینه ای باشد، علاوه بر روشهای بالا، لازم است با انجام آزمایش های بیشتر، بیماری او تشخیص داده شده و تحت درمان قرار گیرد.
برای درمان زردی شدید نوزادان در تهران، شما هم می توانید از تخصص دکتر فهیمه شاهمیری، متخصص نوزادان و کودکان در این زمینه بهره مند شوید. برای رزرو نوبت با شماره ۰۹۳۶۶۶۶۲۰۳۰ تماس بگیرید یا از سایت ایشان نوبت اینترنتی دریافت کنید.
جمع بندی نهایی
زردی نوزادی چند روز بعد از تولد عادی است و نوزادان زیادی این وضعیت را تجربه می کنند. علت زردی نوزادان، ناتوانی کبد در دفع ترکیباتی به نام بیلی روبین است. این مشکل با تکامل بیشتر کبد تا دو هفتگی نوزاد برطرف می شود.
ولی در بعضی از نوزادان میزان بیلی روبین بیش از حد بالا است و می تواند منجر به آسیب های دائمی مغز و عقب ماندگی نوزاد شود. به همین دلیل باید حواستان به اصلی ترین علامت یرقان نوزادان، یعنی شدت زرد شدن پوست و چشمها باشد.
برای درمان زردی نوزاد معمولا نیازی نیست کاری انجام دهید. اما اگر در آزمایش خون یا تست دستگاه، درجه زردی بالا باشد، برای نور درمانی یا تعویض خون نوزاد باید به بیمارستان مراجعه کنید.
سوالات پرتکرار درباره زردی نوزاد
معمولا مادران درباره زردی نوزادان، سوالات زیر را از پزشکان متخصص نوزادان و اطفال می پرسند:
زردی نوزاد تا چند روزگی خطرناک است؟
اگر تا دو هفتگی، علائم زردی نوزاد برطرف نشود یا علائم او بدتر شود، خطرناک است و باید سریعتر سطح بیلی روبین خون پایین بیاید.
آیا برای درمان زردی باید شیردهی را متوقف کنم؟
تنها در صورتی شیردهی را قطع کنید که پزشک تجویز کند. در این صورت در طول هر ۲۴ ساعت باید ۶ تا ۱۰ وعده شیر خشک به نوزاد بدهید. ولی اگر دستور توقف شیردهی ندارید، برای کاهش زردی نوزاد باید ۸ تا ۱۲ بار طی شبانه روز شیردهی کنید تا فعالیت روده ها و کلیه ها بیلی روبین اضافی را دفع کند.
زردی نوزادان چقدر طول می کشد؟
علائم زردی نوزادان معمولا تا بعد از دو هفتگی و در نوزادان نارس تا دو ماهگی طول می کشد. اما در نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می کنند، ممکن است این عارضه تا ۳ ماه ادامه پیدا کند.
از کجا بفهمیم زردی نوزاد خوب شده است؟
برطرف شدن زردی پوست و چشم ها نشان می دهد که زرد نوزادتان بهبود یافته است.
اگر شما هم سوالی درباره علت زردی نوزادان و روشهای درمان آن دارید، در بخش نظرات زیر همین مقاله می توانید آنها را مطرح کنید.
